Gebeurt het je wel eens dat je buiten proportie reageert op een collega, doordat hij op net de verkeerde, gevoelige knop drukt? Of dat je je opeens onzeker, afgewezen, verdrietig of heel klein voelt door een reactie uit je team?
Dit fenomeen noemen we overdracht: we herhalen de patronen van vroeger (met onze ouders of anderen die een belangrijke rol in onze opvoeding speelden) in het hier en nu. Hier geldt niet de vraag of we deze patronen herhalen, maar wat we herhalen. Iedereen doet het dus.

Een voorbeeld: wanneer een manager grenzen stelt, kan een medewerker hierbij associaties hebben van zijn strenge vader bij wie hij nooit iets goed kon doen. De medewerker zal dan dezelfde (overlevings-)reactie geven als hij naar zijn vader doet. De manager, op zijn beurt, associeert bijvoorbeeld het (stille) verzet van de medewerker met de afwijzing van zijn moeder. Bij haar vond hij het altijd lastig om te zijn wie ze was. En voordat hij het in de gaten heeft, geeft de manager ook de (overlevings)reactie die hij daar vroeger naar zijn moeder op gaf. En dan is de chaos compleet.

De (heftige) reactie die de medewerker van jou terugkrijgt noemen we tegenoverdracht. Meestal loopt het gesprek dan vast, ontstaat er onenigheid, heeft de manager het gevoel dat de medewerker de baas is of heeft hij het gevoel dat hij de medewerker moet overreden.
In een verticale relatie (manager – medewerker) speelt overdracht en tegenoverdracht sterker dan in verticale relaties (vrienden, vakgenoten, broers en zussen). Een verticale relatie doet ons namelijk onbewust direct herinneren aan de ouder-kind-relatie van vroeger.

Impulsieve actie

Wat is je eerste neiging naar aanleiding van een vraag die je krijgt? De beweging die je van nature in een split second maakt?
Een impulsieve actie is de beweging van het kind dat iets probeert te herstellen of in stand te houden door een taak van een ander op zich te nemen. Deze impulsieve acties hebben we allemaal en hebben we onszelf aangeleerd in ons systeem van herkomst.
Deze impulsieve acties volgen gaat vaak gepaard met een gevoel van onschuld (zo hoor je het te doen). Het nadeel is dat we zo niet de beste keuzes kunnen maken die gezond zijn voor onszelf, het team en de organisatie.

Persoonlijke taak

Wanneer je zicht hebt op je impulsieve acties, kun je daaraan een persoonlijke taak verbinden: iets wat je kunt doen of laten en wat gezond is voor jou, je team en de organisatie.Wanneer mensen hun persoonlijke taak serieus nemen, staan ze op de juiste plek in het systeem. Een plek waarop ze zich niet groter of kleiner maken, maar precies de juiste grootte aannemen. Omdat mensen vaak vele jaren hun impulsieve acties volgen, kan het anders doen nogal eens gepaard gaan met een schuldgevoel (mag ik dit wel zo doen?).

Denk eens na…

• Welke impulsieve actie onderneem jij gemakkelijk?
• En welk risico vermijd je daarmee?
• Op basis hiervan: wat zou een gezondere keuze zijn? Voor jezelf, je team en de organisatie?